زنان و نابرابری ها

نوشته سعید رهنما

وفتی به برنامه های و طرح های استراتژیک اندیشکده های آمریکایی و بریتانیایی نگاه می کنیم و در پی رسیدن به نوک هرم اهداف استراتژیک آن ها مسائل را در کنار هم قرار می دهیم، چیزی جز یک نقش پذیری در مسیر آشفتگی برای زنان و ایران نمی توان یافت. گزارش اکونومیست و پایگاه ایپیسوس از وضعیت نابرابری اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در جهان نیز همین را نشان می دهد. جملات مرتبط این گزارش ها در مورد وضعیت زنان در ایران!؟

به این جملات توجه کنید :

ایران در حال از دست دادن اکتشافات فیزیکی بی شمار و محصولات نوآورانه است، چرا که از قدرت مغز نیمی از جمعیت دانشمندان خود یعنی زنان استفاده کامل نمی‌شود.

فکر می کنم که آمریکایی ها و اروپایی ها و حتی اعراب هم نشین هم دوست دارند روزی آشی برایمان بپزند و این مفاهیم را با غلظت بیشتر مرتب تکرار کنند. البته که دامی که برایمان پهن شده و گسترش این اطلاعات غلظ و روایت های کاخ سفید و نادانی در سراسر دنیا در مورد ایران و فرهنگ آن وضعیت دشواری را برایمان خواهد ساخت، زیرا با فراگیری وب و دنیای دیجیتال واقعا سخت است که بتوان کنترل این وضعیت را در دست گرفت و حتی از آن جلوگیری کرد، اما همیشه پیش بینی می تواند سیاست گذار را در مواجهه با آینده قرار داده و او را وادار به عکس العمل و آمادگی نماید. بعید می دانم دوستانم در صندلی های تصمیم گیری در این اندازه در جریان آگاهی های من بوده و حتی با بخش هایی از آن موافق باشند. اما روز موعود با این وضعیت سیاستگذار و سناریوهای پیش رو فرا خواهد رسید و باز هم سناریوها در هم خواهد شکست.

بخش دیگری از گزارش ها را با هم مرور کنیم :

اکونومیست به شکاف جنسی در حوزه علوم پرداخته است. الزویر (Elsevier) یک ناشر دانشگاهی، اخیراً تحقیقی در زمینه دانشمندان زن جهان در 27 حوزه موضوعی انجام داده و محققانی را که طی 20 سال گذشته در 11 کشور عمدتاً غنی و اتحادیه اروپا مقالات کارشناسی منتشر کرده‌اند، برشمرده است.

سهم زنان از نویسندگان در اواخر سال 1990 حدود 30 درصد بوده است که بر اساس تحقیق صورت گرفته، این سهم به حدود 40 درصد در طول دو دهه گذشته افزایش یافته است. برزیل و پرتغال دو کشوری هستند که سهم زنان و مردان محقق آن تقریباً برابر است و در مقابل،‌ در ژاپن تقریباً کمتر از یک‌پنجم زنان محقق هستند، در این آمار ایران در انتهای تصویر قرار گرفته است.

زنان بهترین ارائه‌دهنده موضوعات مربوط به مراقبت‌های بهداشتی هستند؛ به‌طور مثال در پرستاری و روان‌شناسی تعداد زنان در سراسر جهان به‌طور عمده بیش از مردان است. از سوی دیگر، زنان سهمی کمتر از یک‌چهارم در انتشار مقالاتی در زمینه علوم دارند. در نتیجه هنوز مردان اکثر اختراعات را به نام خود ثبت می‌کنند. با این‌حال در اکثر مناطق تحت مطالعه،‌ سهم اختراعات ثبت شده توسط زنان از اواخر سال 1990 افزایش یافته است. این میزان از 8 درصد در ژاپن و 26 درصد در پرتغال متغیر است. چنین عدم تعادل‌هایی نشان می‌دهد که جهان در حال از دست دادن اکتشافات فیزیکی بیشمار و محصولات نوآورانه است، چرا که از قدرت مغز نیمی از جمعیت دانشمندان جهان – یعنی زنان - استفاده کامل نمی‌شود!

اسپانیا و ژاپن دارای بیشترین نابرابری

پایگاه ایپیسوس موری نیز به مناسبت روز جهانی زن گزارشی جدید از وضعیت برابری جنسیتی در کشورهای مختلف منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، 9 نفر از 10 زن و مرد گفته‌اند که به فرصت‌های برابر اعتقاد دارند؛ با این‌حال سه‌چهارم زنان معتقدند که نابرابری هنوز در کشور آن‌ها وجود دارد و 40 درصد زنان گفته‌اند که احساس برابری نمی‌کنند.

این گزارش نشان می‌دهد اگرچه اکثر قریب به‌اتفاق کشورهای جهان معتقدند باید با زنان و مردان به‌طور برابر رفتار شود (به‌طور متوسط 88 درصد) اما اغلب فکر می‌کنند وضعیت کنونی وضعیتی نابرابر ازلحاظ حقوق اجتماعی، سیاسی و یا اقتصادی است (به‌طور متوسط 72 درصد).

طبق این گزارش اسپانیا، ژاپن و کره جنوبی به ترتیب سه کشوری هستند که زنان در آن احساس نابرابری می‌کنند و از آن‌سو، زنان در روسیه، چین و هند کمترین احساس نابرابری را دارند. در این گزارش در مورد ایران عنوان شده است که اطلاعات در درسترس نیز، اما پیش بینی می شود که حتی از هند و نپال نیز جایگاه پایین تری را به خود اختصاص دهد.

دهمین و جدیدترین گزارش مجمع جهانی اقتصاد که اواسط مهرماه منتشر شد،‌ نیز حاکی از آن است که ایران با شاخص شکاف جنسیتی  ۵۸۰ در رده‌بندی جهانی رتبه ۱۴۱ را در اختیار دارد که چهار پله نسبت به گزارش سال قبل (۲۰۱۴) پایین‌تر است. در زیربخش بهداشت نسبت به سایر زیربخش‌ها وضعیت بهتری وجود دارد و ایران در مقام ۹۹ جهان قرار دارد. در زیربخش آموزش نیز جایگاه کشورمان با کسب رتبه ۱۰۶ نسبت به فرصت‌های اقتصادی و سیاسی، بهتر است. 
به‌ طور کلی در یک دهه گذشته در همه زیر بخش‌های این شاخص سیر نزولی مشاهده می‌شود اما افت زیربخش بهداشتی با ۴۷ پله بیش از سایر زیر بخش‌ ها است. زیربخش‌های اقتصادی و سیاسی هر کدام با ۲۸ و زیربخش آموزش با ۲۶ پله سقوط در دوره ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ نشان از نابرابرترشدن این حوزه‌ها دارند.

بخش مهمی که در هیچ یک از گزارش ها منتشر نشده و قرار هم نیست توجه عمومی را متمرکز بر استراتژی های دشمنان کند، بحث فرهنگ عمومی و نقش پذیری و مشارکت عمومی است که درباره ایران در هیچ یک از بخش ها صحبت نشده است، این نشان می دهد که تمرکز بر تاکتیک های اندیشکده ای اغلب بر بخش های فرهنگی و نشان دادن توهم دور بودن زنان ایرانی از مسائل عمومی و فرهنگی است. البته که محققان باهوش و استراتژیست ها از روش ها و ابزارها آگاهی کامل دارند و نمی توان آن ها را به روش های خودشان فریب داد!

امید داریم که انتشار این گزارش ها و آشکار سازی سیاست گذاران بتواند مداخله سیاست گذار را افزایش داده و نقش پذیری زنان را در چارچوب های تدوین شده ایرانی - اسلامی افزایش دهد.